การบริหารทรัพยากรมนุษย์บนพื้นฐานของระบบความสามารถหลัก

สมิต  สัชฌุกร*
------------------------------------

การบริหารทรัพยากรมนุษย์ (Human Resource Management) เป็นคำที่มีความหมายครอบคลุมทั่วโลก ปัจจุบันนิยมเรียกการบริหารทรัพยากรมนุษย์ เพื่อสั้นๆ ว่า HR แทนที่จะใช้คำย่อว่า HRM  เพราะ HR จะรวมถึง HRM และ HRD (Human Resource Development)  เข้าด้วยกันในบทความนี้ในคำว่า “การบริหารทรัพยากรบุคคล” ซึ่งเป็นคำที่จำกัดขอบเขตของการบริหารทรัพยากรมนุษย์ให้พิจารณาอยู่เฉพาะการบริหารทรัพยากรบุคคลในองค์การ

1.  ความสำคัญของงาน HR ที่มีต่อองค์การ

            เป็นที่ยอมรับกันว่าในบรรดาทรัพยากรทางการบริหารทั้งหมดคนเป็นทรัพยกรที่มีอยู่มากที่สุด ดังนั้นการบริหารทรัพยากรบุคคลจึงมีความสำคัญมากทั้งในด้านการทำให้องค์การมีความมั่นคงและเจริญก้าวหน้าอันเป็นผลมาจากประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการบริหารทรัพยากรบุคคล

            การบริหารทรัพยากรบุคคลมีคุณค่าเป็นพิเศษเพราะการบริหารทรัพยากรบุคคลเป็นองค์ประกอบและกระทบนการหนึ่งที่ส่งผลกระทบต่อระบบการบริหารอื่นๆ ได้มาก หากมีระบบการบริหารทรัพยากรบุคคลที่ดีย่อมจะทำให้การบริหารงานในระบบต่างๆ ประสบความสำเร็จตามไปด้วย

            ความผิดพลาดใดๆ ในการบริหารทรัพยากรบุคคลจะส่งผลกว้างขวางและมีผลระยะยาวมากที่ใดมีระบบการบริหารทรัพยากรบุคคลดีจะมีความมั่นคงและรุ่งเรือนอย่างยั่งยืน ที่ใดไม่มีระบบการบริหารทรัพยากรบุคคลที่ดี แม้จะประสบความสำเร็จในด้านธุรกิจแต่ถ้าล้มเหลวในการบริหารทรัพยากรบุคคลก็ยากที่จะรักษาสถานภาพไว้อย่างยั่งยืน

แม้คนจะไม่ใช้ทรัพย์สิน แต่เราก็จะต้องถือเป็นทรัพยากรในการจัดการและมีการบริหารให้เกิดประสิทธิกภาพเช่นเดียวกับทรัพย์สินเช่นกัน ต่างแต่ว่าคนเป็นสิ่งที่มีชีวิต จิตใจ ความรู้สึก และอารมณ์  การบริหารทรัพยากรบุคคลจึงมองข้ามเรื่องจิตใจ โดยเฉพาะทัศนคติ (Attitude) ไม่ได้เป็นอันขาด

            คนเป็นทรัพยากรที่มีค่าที่สุด  การบริหารทรัพยากรบุคคลจึงมีคุณค่าเป็นพิเศษ  เพราะธุรกิจจะแพ้ชนะก็อยู่ที่คนซึ่งเป็นทั้งทรัพยากรและเป็นผู้ดำเนินกระบวนการ (Processor) ให้เกิดผล

            จากประสบการณ์ของท่านก็จะเห็นได้ว่าการที่จะทำให้องค์กรเข้มแข็งอยู่รอดและเจรญรุ่งเรืองจะต้องมีคนเป็นผู้ทำให้เกิดขึ้น ถ้าขาดการบริหารงานบุคคลอย่างถูกต้องเหมาะสมก็จะทำให้องค์การมีความยุ่งยาก สับสนและเสื่อมประสิทธิภาพ

ความจำเป็นในการบริหารทรัพยากรบุคคล เกิดขึ้นด้วยเหตุดังต่อไปนี้

          1.  มีการแข่งขันสูงในทุกด้าน ซึ่งคนจะเป็นผู้ดำเนินงานให้สามารถแข่งขันได้

          2.  เราจะต้องทำให้คนมีความรับผิดชอบทำงานอย่างมีส่วนร่วมมากกว่าที่จะทำงานอย่างเสียไม่ได้

          3.  การพัฒนาเทคโนโลยีต้องพัฒนาคนควบคุมกันไป

          4.  องค์การต้องมีการพัฒนาความสามารถของคน เพื่อเพิ่มศักยภาพให้แก่องค์การ

          ทั้งหมดนี้เป็นสิ่งที่บ่งชี้ว่าการบริหารทรัพยากรบุคคลนับวันจะยิ่งมีความซับซ้อนและขยาย

ขอบเขตความรับผิดชอบในองค์กรมากขึ้น

            ในบรรดาทรัพยากรทางการบริหาร อันได้แก่ คน เงิน วัสดุ เครื่องจักร และอื่นๆ เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปว่า การบริหารคนเป็นเรื่องยุ่งยากซับซ้อนมาก ปัญหาในทางการบริหารก็เช่นกัน เมื่อประมวลสาเหตุของปัญหาอย่างถี่ถ้วนแล้จะพบว่า สาเหตุสำคัญก็จะตกอยู่ที่คน การบริหารทรัพยากรบุคคลในปัจจุบันมีขอบเขตขยายกว้างออกไปมากยิ่งขึ้น

            แม้คนจะไม่ใช่ทรัพย์สินเยี่ยงทาสในสมัยก่อนแต่เราก็จะต้องถือเป็นทรัพยากรในการจัดการและมีการบริหารให้เกิดประสิทธิภาพเช่นเดียวกันกับทรัพย์สินเช่นกัน ต่างว่าคนเป็นสิ่งที่มีชีวิตจิตใจ ความรู้สึกและอารมณ์ การบริหารทรัพยากรบุคคลจึงมองข้ามเรื่องจิตใจ โดยเฉพาะทัศนคติ (Attitude) ไม่ได้เป็นอันขาด

            การบริหารทรัพยากรบุคคลได้เป็นผล จะต้องมีความสำนึกในคุณค่าของคน ถ้าเพียงแต่นึกว่าจะใช้คนอย่างไรให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด อาจเป็นการลดคุณค่าความเป็นคน (Dehumanize) แม้ในความเป็นจริงเราจะต้องใช้คนเป็นปัจจัยในการทำงานหรือการให้บริการ แต่เราจะต้องคิดอยู่ตลอดเวลาว่า คนเป็นทรัพยากรที่มีค่ามากที่สุดและควรได้รับการทนุบำรุงมากที่สุด

            ในบรรดาทรัพยากรต่างๆ เราอาจซื้อหามาได้ด้วยเงิน แต่การที่จะซื้อใจคนก็เป็นเรื่องที่ทำไม่ได้ง่ายๆ หรือเป็นไปได้ยาก เพราะเราอาจจะซื้อใจบางคนได้ในบางเวลา แต่ไม่อาจซื้อในคนทุกคนได้ตลอดเวลา

            ในทุกวันนี้ องค์การหลายแห่งขาดแคลนคนดีมีฝีมือมาช่วยสร้างความสำเร็จให้แก่งาน ทุกองค์กรต่างก็ต้องการคนดีคนเก่งเข้ามาอยู่ในองค์กร เพราะสภาพการแข่งขันกันอย่างมากเช่นในทุกวันนี้ คนเป็นสิ่งเดียวที่จะชี้ถึงชัยชนะ คนเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดความแตกต่างระหว่างองค์การที่แข่งขันกัน

2.  บทบาทใหม่ของ HR  คืออะไร

            การบริหารงานบุคคลในปัจจุบัน มีความแตกต่างจากในอดีต ที่เน้นเรื่องงานธุรกิจบุคคล (Personnel Admin) และหน้าที่งานบุคคล (Personnel Function)  มุ่งที่จะทำให้คนอยู่ในกฎระเบียบ มีวินัยในการปฏิบัติตัวและปฏิบัติงาน ทำงานตามคำสั่งผู้บังคับบัญชา โดยคำนึงถึงสิทธิและหน้าที่ตามกฎหมายเป็นหลัก เป็นเรื่องของการควบคุมดูแล และมีมาตรการให้คนจะต้องทำงานโดยที่ไม่คำนึงถึงความก้าวหน้าของคน ขอแต่เพียงให้ทำงานตามสั่ง แต่ปัจจุบันการที่มีคนเข้ามาในองค์การจะต้องบริหารให้เขาเกิดความมั่นคง และเจริญก้าวหน้าตามความสามารถของเขาด้วย เป็นลักษณะการบริหารทรัพยากรบุคคล (Human Resource Management)  ที่มีวัตถุประสงค์ คือ การบริหารหรือจัดการให้คนมีคุณภาพและศักยภาพ เพื่อที่จะเป็นทั้งผู้ดำเนินการ (Processor) และเป็นปัจจัย (In-put) ในการปฏิบัติงานให้เกิดประสิทธิผล (Effective) อย่างมีประสิทธิภาพ (Efficiency)

            การบริหารทรัพยากรบุคคลจะต้องพิจารณาให้สัมพันธ์กับความเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจสังคมและการเมือง รวมตลอดทั้งความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีการบริหารและเทคโนโลยีทั่วไป

            การบริหารทรัพยากรบุคคล จะบรรลุผลวัตถุประสงค์ดังกล่าวข้างต้น จะต้องจัดทำแผนงานบุคคลทั้งระยะสั้นและระยะยาวต่อจากนั่นจะต้องนำแผนออกปฏิบัติอย่างจริงจังโดยมีระบบควบคุม และประเมินผลอย่างถูกต้องเพื่อให้การบริหารทรัพยากรบุคคลดำเนินการไปอย่างเป็นระบบ และมีความต่อเนื่อง

            การบริหารทรัพยากรบุคคล ควรมีเป้าหมาย บริหารหรือจัดการให้คนมีคุณภาพ ทำงานมีประสิทธิภาพมากที่สุดแก่องค์การ สิ่งที่สามารถใช้วัดคุณภาพและประสิทธิภาพของบุคคลในองค์การจะต้องพิจารณาต่อคนต่อไป เปรียบเทียบกับคู่แข่ง โดยทั่วไปอาจใช้ผลผลิตรวมเป็นหน่วยที่องค์การผลิตได้หารด้วยจำนวนคนทั้งหมด (เฉลี่ยทั้งปี) จะต้องเปรียบเทียบไม่เฉพาะในประเทศ แต่จะต้องเปรียบเทียบระดับโลก (World  Class Competitiveness)

การเติบโตในการเน้นให้มีการจัดการ HR เชิงกลยุทธ์และคาดหวังว่านักบริหารต่างๆ จะคิดถึงความรับผิดชอบต่างๆ ซึ่ง HR มืออาชีพจะต้องเข้าใจ ภายในหน่วยงานต่างๆ เป็นการเปลี่ยนบทบาทว่านักบริหารทรัพยากรบุคคลมืออาชีพจะต้องปฏิบัติในศตวรรษนี้ บทบาทใหม่ของ HR มืออาชีพจะต้องรวมถึงการเป็นหุ้นส่วนธุรกิจเป็นนักบริหารจัดการการเปลี่ยนแปลง เป็นผู้สร้างคุณค่าเป็นผู้สร้างความสามารถที่หลากหลาย เป็นผู้จัดการทุนทางปัญญา เป็นผู้จัดการระดับโลก และเป็นผู้ประสานงานความสัมพันธ์ที่มีความซับซ้อน โดยมีบทบาทที่สำคัญ 6 บทบาท ดังนี้

1.  เป็นหุ้นส่วนธุรกิจ ( Business Partners)

2.  เป็นนักเปลี่ยนแปลง (Change Masters)

3.  เป็นผู้สนับสนุนคุณค่า (Value Suppliers)

4.  เป็นนักพัฒนาความสามารถ (Capability Developers)

5.  เป็นผู้จัดการทุนทางปัญญา (Managers of  Intellectual Capital)

6.  เป็นผู้จัดการระดับโลก (Global Managers)

ฯลฯ

-------------------------------------------------------
*สมิต สัชฌุกร ผู้เชี่ยวชาญ ด้าน HR 
จบการศึกษา จากคณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้รับรางวัลศิษย์เก่าดีเด่น จากทั้งธรรมศาสตร์ (2549) และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (2539)
ประสบการณ์การทำงาน ท่านทำงานมาหลากหลาย หน้าที่ เช่น อาจารย์ประจำคณะนิเทศศาสตร์ จุฬาฯ หัวหน้าส่วนพัฒนาบุคคล และฝึกอบรม ธนาคารไทยพาณิชย์ จำกัด ประธานกรรมการบริษัท แมเนจเม้นท์ลิงค์ จำกัด
ด้านกิจกรรมทางสังคมและวิชาชีพ เป็นนายกสมาคมการจัดการงานบุคคลแห่งประเทศไทย นายกสมาคมพัฒนาบุคคลและวิชาชีพ นายกวาทสมาคมแห่งประเทศไทย และอุปนายกสมาคมนักประชาสัมพันธ์แห่งประเทศไทย